بارداری یکی از مهم‌ترین و حساس‌ترین دوره‌های زندگی هر زن است که با تغییرات جسمی و هورمونی متعددی همراه می‌شود. تشخیص به‌موقع بارداری و آگاهی از علائم اولیه آن، نقش مهمی در سلامت مادر و جنین ایفا می‌کند.
علائم بارداری
1- تاخیر در سیکل قاعدگی
مهم‌ترین نشانه بارداری تاخیر بیش از یک هفته در قاعدگی خانمی است که سیکل‌های منظمی دارد و از روش‌های پیشگیری استفاده نمی‌کند. در زنانی که سیکل‌های نامنظم دارند، تاخیر در پریود به‌تنهایی نمی‌تواند نشانه قطعی بارداری باشد و بررسی‌های بیشتر نظیر تست‌های بارداری الزامی‌ست.
2- تهوع با یا بدون استفراغ
تهوع در دوران بارداری بسیار شایع است. معمولاً از هفته ۶ بارداری آغاز شده، در هفته ۸ تا ۹ به اوج خود می‌رسد و تا هفته ۱۶ به‌تدریج کاهش می‌یابد. در درصد کمی از مادران، تهوع شدید و همراه با استفراغ‌های مکرر دیده می‌شود.
اگر تعداد دفعات استفراغ بیش از ۳ بار در روز باشد یا با کاهش وزن همراه شود، احتمال هیپرامزیس گراویداروم مطرح می‌شود که نیاز به بررسی و درمان دارد.
3-تنگی نفس
- تنگی نفس خفیف ممکن است در اوایل بارداری به دلیل تغییرات هورمونی و افزایش حجم خون رخ دهد.
- این حالت به‌صورت تدریجی بروز کرده و معمولاً با سرفه، تب یا خس‌خس سینه همراه نیست.
- در صورت شروع ناگهانی یا همراهی با علائم ریوی، باید علت دیگری بررسی شود.
4- تکرر ادرار
به‌دلیل افزایش جریان خون به کلیه‌ها و فشار رحم در حال رشد بر مثانه، تکرر ادرار در بارداری رایج است. در صورتی‌که همراه با علائمی مانند سوزش ادرار، تب، وجود خون در ادرار یا درد پهلو نباشد، نیاز به اقدام خاصی نیست.
5- احساس خستگی
هورمون‌هایی که در اوایل بارداری ترشح می‌شوند، بخصوص پروژسترون، باعث ایجاد احساس خستگی و خواب‌آلودگی در مادر می‌شوند.
این حالت در سه‌ماهه اول شایع‌تر بوده و معمولاً بعد از هفته ۱۴ بارداری بهبود می‌یابد.
6- سردرد
سردردهای خفیف در اوایل بارداری رایج‌اند و اغلب با استامینوفن بهبود می‌یابند.
در صورت عدم پاسخ به درمان یا همراهی با علائمی مثل تاری دید، تهوع شدید یا فشار خون بالا، بررسی تخصصی لازم است.
در برخی خانم‌های مبتلا به میگرن، شدت و دفعات سردرد در بارداری کاهش می‌یابد.
7- کمر درد
با پیشرفت بارداری و رشد رحم، فشار روی مهره‌ها و رباط‌های پشتی افزایش می‌یابد و باعث درد خفیف یا متوسط کمر می‌شود.
این درد نباید شدید، تیرکشنده، یا همراه با تب، بی‌حسی یا گزگز در اندام‌ها باشد. در این موارد، بررسی دقیق‌تر توصیه می‌شود.
8- درد کشاله ران
بزرگ شدن رحم و کشیده شدن رباط‌های نگهدارنده آن باعث ایجاد درد در کشاله ران می‌شود. این درد معمولاً در سمت راست و هنگام جابه‌جایی یا راه رفتن تشدید می‌شود. در بیشتر موارد، این درد خفیف و گذراست و نیاز به درمان خاصی ندارد.
سریع‌‌‌ترین راه ممکن برای اطمینان از بارداری
اولین قدم برای تشخیص بارداری، انجام تست‌های بارداری است:
آزمایش خون (Beta hCG)
- دقیق‌ترین و زودترین روش تشخیص بارداری است که می‌تواند حتی قبل از یک هفته تاخیر در سیکل قاعدگی مثبت شود. نتایج این آزمایش در اغلب مراکز ظرف چند ساعت آماده می‌شود.
بی‌بی چک (تست ادراری)
- این تست در منزل انجام می‌شود و بهتر است پس از گذشت یک هفته از تاخیر قاعدگی استفاده شود. اگر نتیجه منفی بود ولی شک به بارداری وجود داشت، تست باید تکرار یا آزمایش خون انجام شود. منفی شدن تست خون به‌طور تقریبی بارداری را رد می‌کند، ولی بی‌بی چک ممکن است خطا داشته باشد.
تفاوت علائم بارداری با عادت ماهانه
در برخی موارد، بخصوص در اوایل بارداری، ممکن است لکه‌بینی یا خونریزی خفیف دیده شود که با قاعدگی اشتباه گرفته می‌شود. این نوع خونریزی معمولاً سبک‌تر، کوتاه‌تر و با تعداد پد کمتری کنترل می‌شود (مثلاً روزی ۱ یا ۲ عدد). دلیل آن معمولاً لانه‌گزینی جنین در رحم است.
آیا علائم بارداری فرزند دختر با پسر متفاوت است؟
از نظر علمی، جنسیت جنین تأثیر مشخص و قطعی بر علائم بارداری ندارد. با این حال، برخی مطالعات نشان داده‌اند که تهوع و استفراغ شدید ممکن است در بارداری‌های دختر بیشتر دیده شود. این تفاوت بسیار جزئی است و نمی‌توان از روی آن جنسیت جنین را تعیین کرد.
آیا در علائم بارداری تغییر سایز سینه هم شامل می‌شود؟
یکی از علائم زودهنگام بارداری، افزایش حساسیت و بزرگ شدن سینه‌هاست. نوک سینه‌ها تیره‌تر شده و ممکن است مقداری ترشح زرد رنگ (کولستروم) مشاهده شود. ترشح شیر واقعی پس از زایمان آغاز می‌شود. اندازه سینه‌ها تأثیری بر میزان تولید شیر ندارد.
تشخیص بارداری در منزل
کیت‌های تشخیص بارداری با تشخیص هورمون hCG در ادرار کار می‌کنند. این کیت‌ها در صورت استفاده در چند روز اول تاخیر قاعدگی ممکن است نتیجه منفی کاذب بدهند. در صورتی که یک هفته از تاخیر پریود گذشته باشد، دقت این تست‌ها بیشتر است.
- نتیجه مثبت: دو خط قرمز روی نوار
- نتیجه منفی: یک خط قرمز روی نوار
در صورت شک به بارداری با وجود نتیجه منفی، باید تست تکرار یا آزمایش خون انجام شود.
مراقبت در هفته‌های ابتدایی بارداری
پس از مثبت شدن تست بارداری، برای بررسی سلامت بارداری و اطمینان از قرارگیری جنین در داخل رحم، انجام سونوگرافی ضروری است:
- هفته ۵ بارداری: ساک حاملگی قابل مشاهده است.
- هفته ۵/۵: یولک ساک قابل رؤیت است.
- هفته ۶ تا ۷: ضربان قلب جنین با سونوگرافی واژینال دیده می‌شود
شروع مراقبت‌های بارداری، مصرف اسید فولیک، مشاوره تغذیه و بررسی بیماری‌های زمینه‌ای باید در همین مراحل اولیه انجام شود تا بارداری سالمی رقم بخورد.
