یائسگی زودرس یکی از چالش‌های مهم سلامت زنان است که می‌تواند تأثیرات عمیقی بر کیفیت زندگی و سلامت جسمی و روانی آنان داشته باشد. شناخت علل، نشانه‌ها و روش های پیشگیری و درمان این پدیده، نقش کلیدی در بهبود مراقبت‌های پزشکی و افزایش آگاهی زنان دارد.
یائسگی زودرس چیست؟
اگر یائسگی قبل از ۴۰ سالگی اتفاق افتد یائسگی زودرس نامیده میشود که در طی آن فعالیت تخمدان و ترشح هورمونهای زنانه متوقف می شود.
همچنین بخوانید : آی وی اف چیست؟
چه عواملی موجب یائسگی زود هنگام می شوند؟
- سابقه خانوادگی یائسگی زودرس : تقریبا در ۱۰ درصد موارد سابقه خانوادگی وجود دارد.
- عواملی که باعث آسیب تخمدان میشوند : مانند شیمی درمانی، رادیوتراپی، جراحی کیست های تخمدان ، به خصوص کیست های شکلاتی دو طرفه.
- بیماریهای خودایمنی : مانند کم کاری یا پرکاری تیرویید، ویتیلیگو، نارسایی آدرنال، دیابت تایپ ۱.
- سندرم X شکننده : با سابقه خانوادگی ضریب هوشی پایین و یائسگی زودرس همراه است.
علایم یائسگی زودرس چیست؟
- بیماران دچار بی نظمی در سیکل قاعدگی میشود.
- ابتدا سیکل های قاعدگی دچار تاخیر بیش از یک هفته میشود و به تدریج ممکن است تا چند ماه سیکل قاعدگی متوقف شود.
- در این بیماران آزمایش FSH افزایش و سطوح استرادیول و AMH کاهش می یابد.
- در این افراد گرگرفتگی و به تدریج خشکی واژن دیده میشود.
آزمایش لازم در یائسگی زودرس
- در این افراد آزمایش های FSH، AMH، استرادیول ، آزمایش تیرویید و آنتی بادی تیرویید و کاریوتایپ درخواست میشود.
- در صورت سابقه ضریب هوشی پایین در خانواده بررسی ژن FMR 1 جهت تشخیص سندرم X شکننده باید انجام شود.
تشخیص یائسگی زودرس
در هر خانم زیر ۴۰ سال که با تاخیر در سیکل قاعدگی مراجعه کند در صورتیکه عدد FSH بالا و سطح AMH پایین باشد ، تشخیص یائسگی زودرس تخمدان گذاشته میشود، در این افراد سطوح استرادیول سرم نیز پایین است.
درمان یائسگی زودرس چیست؟
- در اکثر موارد درمان قطعی برای بازگشت فعالیت تخمدان وجود ندارد. در تعدادی کمی از بیماران بازگشت خودبه خودی سیکل های قاعدگی و بارداری خودبه خود دیده میشود.
- برای بارداری اکثر این افراد نیازمند استفاده از تخمک اهدایی هستند.
- به دلیل انکه قطع سیکل های قاعدگی و یائسگی زودرس با پوکی استخوان، بیماری های قلبی عروقی ، خشکی واژن و گرگرفتگی همراهی دارد این افراد حتما باید حداقل تا ۴۵ سالگی تحت هورمون درمانی قرار گیرند.
- درمان هورمونی از پوکی استخوان، بیماریهای قلبی عروقی و خشکی واژن پیشگیری کرده و باعث بهبود کیفیت زندگی این افراد میشود.
- بنابراین طبق توصیه انجمن زنان و مامایی آمریکا به تمامی زنانی که دچار یائسگی زودرس هستند توصیه میشود قرص های استروژن و پروژسترون را تا سن ۵۰ سالگی استفاده کنند که اینکار باعث کاهش احتمال پوکی استخوان و بیماریهای قلبی و عروقی خواهد شد.
عوارض یائسگی زودرس
گرفتگی
مهمترین علامت دوران یائسگی میباشد، و حدود ۹۰ درصد آن را تجربه میکنند . این حالت با احساس گرما که از سر و صورت شروع شده و سپس در همه جای بدن پخش میشود ، مشخص میشود، معمولا چند دقیقه طول کشیده و با لرز و طپش قلب پایان مییابد، اما چون به دفعات تکرار میشود باعث اختلال خواب در خانم ها میشود. درمان هورمونی، گاباپنتین و گیاه کوهوش سیاه باعث کاهش گرگرفتگی میشود.
پوکی استخوان
یائسگی زودرس یک عامل خطر مهم برای کاهش تراکم استخوان، پوکی استخوان و شکستگی استخوان میباشد. اگر این افراد داروهای هورمونی استفاده نکنند دچار کاهش تراکم استخوان در ستون مهره ، گردن فمور و استخوان لگن میشود. بنابراین این افراد حتما باید داروهای هورمونی را تحت نظر پزشک استفاده کنند. مصرف کلسیم و ویتامین D و انجام ورزش جهت پیشگیری از پوکی استخوان توصیه میشود.
بیماریهای قلبی و عروقی
یائسگی زودرس اگر همراه مصرف داروهای هورمونی نباشد احتمال بیماریهای قلبی و عروقی و سکته قلبی و مغزی را افزایش میدهد.
خشکی ولو و واژن
فقدان هورمون استروژن در یائسگی زودرس منجر به خشکی واژن میشود که از علایم آن سوزش ، خارش و درد در هنگام مقاربت میباشد. گاهی تکرر ادرار و عفونت های مکرر مثانه هم دیده میشود.استفاده از لوبریکنت های واژینال و کرم های هورمونی واژینال باعث کاهش علایم میشود.
آیا پس از تشخیص یائسگی زودرس، همچنان می‌توان باردار شد؟
در بالغ بر ۹۵ درصد افرادی که دچار یائسگی زودرس میشوند امکان بارداری خود به خود وجود ندارد. داروهایی مانند کلومیفن، لتروزول، آمپول های HMG و سینال اف همگی بی تاثیر هستند و نباید تجویز شوند. به دلیل آنکه تخمدان ها عاری از تخمک هستند امکان انجام IVF نیز وجود ندارد. این افراد جهت بارداری باید از تخمک یا جنین اهدایی استفاده کنند و یا اقدام به فرزند خواندگی کنند. در ۵ درصد این افراد بعد از مدتی سیکل های قاعدگی برمیگردد ودر موارد نادر بارداری رخ میدهد.
